Diagnoza potrzeb uczniów w kontekście pomocy pedagogiczno-psychologicznej

Katarzyna Leśniewska

Pedagog specjalny, pracownik ORE.

Data publikacji:10 września 2017 r.

Rozpoznawanie potrzeb jest procesem i wymaga zaangażowania całej kadry. Pierwszym etapem rozpoznawania potrzeb uczniów jest ocena nauczycieli, w tym wychowawców klasy. Z jakich metod i narzędzi jeszcze należy skorzystać?

Podstawowe metody to obserwacja, analiza dokumentów i wywiad

Obserwując klasę, nauczyciele zbierają informacje o funkcjonowaniu poznawczym, społeczno-emocjonalnym uczniów, a także o sprawności ruchowej. Przyglądają się m.in. możliwościom adaptacyjnym owych uczniów, zaangażowaniu w zadania, możliwościom koncentracji uwagi, sposobom komunikowania się, stabilności emocjonalnej, motoryce dużej i małej, rodzajom i częstotliwości popełnianych błędów. Obserwacja całego zespołu klasowego przez rożnych nauczycieli daje możliwość „odsiania” tych uczniów, którzy w jakimś stopniu „odstają” od pozostałych uczniów. Potrzebna jest obserwacja prowadzona przez różnych nauczycieli i wymiana informacji, ponieważ uczniowie na rożnych lekcjach i w rożnych sytuacjach szkolnych mogą inaczej funkcjonować. Nie każda trudność będzie widoczna na każdych zajęciach. Dopiero zbiór obserwacji tworzy w miarę całościowy obraz dziecka.

Należy pamiętać, że obserwacja nie ma nic wspólnego z oceną dziecka. Ma służyć jedynie rozpoznaniu.

Pomocą w prowadzeniu rozpoznania mogą być materiały wydane przez MEN w ramach projektu „Podniesienie efektywności kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi”, które zawierają podpowiedzi, w jakich obszarach warto prowadzić rozpoznanie i jakich trudności mogą doświadczać poszczególne grupy uczniów. Ponadto Ośrodek Rozwoju Edukacji rozesłał do wszystkich poradni psychologiczno-pedagogicznych pakiety zawierające narzędzia do badania funkcjonowania społecznego (pod nazwą T.R.O.S.KA). Jedna ze skal (KA) może być wykorzystywana przez nauczycieli. Jest to skala obserwacyjna. Narzędzie pozostaje w gestii poradni – warto zwrócić się do niej w celu zapoznania się z możliwością wykorzystania narzędzia.

Analiza dokumentów pozwoli ocenić, czy na wcześniejszych etapach dziecko miało jakieś trudności edukacyjne, czy posiada jakieś dokumenty dotyczące wcześniej przeprowadzonych diagnoz, leczenia, pobytu w ośrodkach, opinie lub orzeczenia poradni psychologiczno-pedagogicznej itp. To informacje konieczne dla dokonania właściwej oceny sytuacji.

Rozmowy z rodzicami i uczniami mogą pomóc dowiedzieć się o sytuacji domowej, trudnościach obserwowanych przez rodziców na wcześniejszych etapach, zdolnościach dziecka, w sytuacji zmiany środowiska nauczania – o przyczynach zmiany, funkcjonowaniu w poprzedniej szkole, systemie edukacji, z którego dziecko wyrosło (w przypadku dzieci obcokrajowców lub powracających). W przypadku uczniów odmiennych językowo i kulturowo jest to możliwość sprawdzenia, na ile możliwy jest kontakt w języku polskim z rodziną, czasem ustalenie, na jakie aspekty kulturowe szkła powinna zwrócić uwagę.

Do narzędzi, które mogą pomóc pogłębiać rozpoznanie, należą m.in. zamieszczone na stronie Ośrodka Rozwoju Edukacji materiały do diagnozy i wspierania rozwoju uczniów uzdolnionych – TUW. Także Pracownia Testów Psychologicznych proponuje szkolenia dla osób niebędących psychologami, nadające uprawnienia do nabywania wybranych testów psychologicznych.

Podpowiedzi dotyczące diagnozy w terapii pedagogicznej mogą stanowić publikacje dostępne na rynku, m.in.:

• Tomczak J., Ziętara R., Kwestionariusz diagnozy i narzędzia badawcze w terapii pedagogicznej;
• Diagnoza dysleksji. Najważniejsze problemy, G. Krasowicz-Kupis (red).